Ríkisstjórnin ætlar nú að láta Alþingi tryggja að stofnanakerfi Evrópusambandsins stjórni íslenska raforkukerfinu samkvæmt regluverki ESB en ekki íslenskum lögum. https://www.althingi.is/altext/153/s/1531.html Alþingi samþykkti „Orkupakka 3“ 2019 eftir að upplýst hafði verið að um stjórnarskrárbrot var að ræða. Gerð var grein fyrir því í greinum á vefsíðu Frjáls lands 2019, hér á eftir fer ein greinin:
Ríkisstjórnin ætlar að láta Alþinig breyta raforkulögum og afhenda ESB völd yfir orkukerfinu (þingskjal 1242). Það heitir á máli ESB „innleiðing á EES-tilskipun 2009/72/EB“ og með fylgir pakki af tilskipunum um ýmsa þætti í stjórn ESB á orkukerfinu sem Alþinigi á að samþykkja sem ályktun (þingskjal 1237). Íslenska ríkið þarf að stofna heila stjórnvaldsstofnun, „Raforkueftirlit Orkustofnunar“, sem lýtur stjórn ESB en ekki íslenskra stjórnvalda. Það færir íslenskt lýðræðislega grundað stjórnvald úr landi og er brot á landslögum.
„–Tilskipun 2009/72/EB gerir – kröfur um að eftirlitsaðilinn sé ekki einungis sjálfstæður gagnvart raforkufyrirtækjunum heldur einnig gagnvart stjórnvöldum, sbr. 35. gr. hennar. Í túlkunartexta framkvæmdastjórnarinnar er sérstaklega nefnt að raforkueftirlit eigi ekki að vera deild innan ráðuneyta. – Með frumvarpi þessu er lagt til að skýrt verði kveðið á um sjálfstæði raforkueftirlits Orkustofnunar. Með þeirri útfærslu er meðal annars tekið mið af fyrirmynd frá Noregi um sjálfstæðan eftirlitsaðila á raforkumarkaði-“.
https://www.althingi.is/altext/149/s/1242.html
________________________________________________________________________________
–Tilskipunin https://www.efta.int/sites/default/files/documents/legal-texts/eea/other-legal-documents/translated-acts/icelandic/i32009L0072.pdf setur smaeiginlegar reglur (ESB) um framleiðslu, flutnng, dreifingu og afhendingu rafmagns… …Reglur tilskipunarinnar kveða á um skipulagningu og starfsemi á sviði raforku, markaðsaðgang, viðmiðanir og málsmeðferð við leyfisveitingu og rekstur raforkukerfa-
-aðildarríkin skulu ábyrgjast sjálfstæði eftirlitsyfirvaldsins-
-skal aðildarríki sjá til þess – að eftirlitsyfirvaldið:
a) sé lagalega aðgreint og óháð öllum öðrum opinberum aðilum-
b) tryggi að starfsfólk þess og þeir sem fara með stjórn hennar – leiti ekki eftir eða taki við beinum fyrirmælum frá neinni ríkisstofnun eða öðrum opinberum aðila-
-Skyldur og valdsvið eftirlitsyfirvalds, Raforkueftirlits Orkustofnunar, eru m.a.:
– Þriðja raforkutilskipunin skilgreinir hlutverk og verkefni sem eru falin eftirlitsaðilum, sbr. 36. og 37. gr. hennar.
-að ákvarða eða samþykkja-gjaldskrár fyrir flutning og dreifingu-
-að tryggja að flutnings og dreifikerfisstjórar og, ef við á, kerfiseigendur, ásamt eigendum raforkufyrirtækja, uppfylli skyldur sínar samkvæmt þessari tilskipun og annarri viðeigandi löggjöf ESB-
-að fara að, og framkvæma, allar viðeigandi lagalega bindandi ákvarðanir ACER og framkvæmdastjórnar ESB-
-að fylgjast með framkvæmd reglna sem varða hlutverk og ábyrgð flutningskerfisstjóra, dreifikerfisstjóra, birgja og viðskiptavina og annarra markaðsaðila-
-fylgjast með fjárfestingaráætlunum – og kveða á um mat á
fjárfestingaráætlunum flutningskerfisstjóra í ársskýrslu sinni hvað varðar samræmi við netþróunaráætlunina fyrir Bandalagið-
-að gefa út bindandi ákvarðanir um raforkufyrirtæki-
____________________________________________________________________
Álitsgerð https://www.althingi.is/altext/pdf/149/fylgiskjol/s1237-f_XIII.pdf Stefáns Más Stefánssonar og Friðriks Árna Friðrikssonar frá 19.3.2019 um orkupakka 3 fjallar m.a. um tilskipun 2009/72/EB en hún kallar á sjálfstæða stofnun, raforkueftirlit Orkustofnunar (Landsreglara), sem heyri ekki undir íslensk stjórnvöld. Í áliti Stefáns og Friðriks kemur fram að núverandi Orkustofnun heyrir undir almennar eftirlits- og yfirstjórnarheimildir ráðherra í samræmi við almennar reglur stjórnsýsluréttar. Orkustofnun er þannig ekki að öllu leyti stjórnunarlega sjálfstæð gagnvart ráðherra. Að mati Sefáns og Friðriks
“– vekur þeta spurningar um hvort lagaleg umgjörð Orkustofnunar fullnægi þeim kröfum sem tlskipun 2009/72EB gerir til sjálfstæðis landsbundinna eftiritlsaðila. Slíkt er sjálfstætt athugunarefni sem ekki verður vikið frekar að hér.-“
Svarið er augljóslega að núverandi Orkustofnun getur ekki tekið við hlutverki landsbundins eftirlitsaðila, stofna verður sérstaka stofnun, Raforkueftirlit Orkustofnunar eða Landsreglara, sem heyrir undir ESB eins og gert var í Noregi.
Álitsgerð Stefáns og Friðriks fjallar um um þingsályktunartillöguna (mál 1237), safn af tilskipunum sem Alþingi á líka að samþykkja, þar á meaðal tilskipun nr 713/2009/EB um vald og verksvið ACER, stjórnsýslustofnunar ESB um orkukerfi. Þungamiðjan hvílir á umfjöllun um 8. gr. reglugerðar nr. 713/2009 þar sem ACER er veitt heimild til að taka lagalega bindandi ákvarðanir varðandi grunnvirki yfir landamæri (vegna sæstrengs) en ráðgert er að ESA muni fara með þær valdheimildir, greinilega sem erindreki ACER, gagnvart EES- rikjunum. Álit Sefáns og Friðriks er:
„Í ljósi eðlis og inntaks valdframsals til ESA, sem felst í 8. gr. reglugerðar nr. 713/2009, telja höfundar vafa undirorpið hvort valdframsalið gangi lengra en rúmist innan ákvæða stjórnarskrárinnar„
Það að fela ESA valdheimildirnar er á skjön við upprunalega tveggja stoða kerfi EES-samningsins og eykur enn á upplausn þess. Talsmaður orkumála hjá ESB sagði á fundi 20.3 að -“eigi að setja upp innviði fyrir orkuflutning milli landa í framtíðinni mundi ESA bera ábyrgða á að ákveða um málefni millilandatenginga varðand Ísland, ekki ACER“-
Lagafrumvarp um Orkupakka 3 (þingskjal 1242) er í andstöðu við landslög. Einnig er vafa undirorpið hvort valdaframsalið í þingsályktunartillögunni (þingskjal 1237) rúmist innan ákvæða stjórnarskrárinnar. Eftirlitsstofnunin ESA fær hlutverk sem eykur a upplausn tveggja stoða kerfis EES-samningsins.